Ayran yapımında kullanılan ve gelişen teknoloji ile unutulmaya yüz tutan yayıklar, Erzurum Dağları'nın eteğindeki yaylalara yaz aylarında gelen göçerler tarafından kullanılmaya devam ediliyor.
Erzurumajans-Ayran yapımında kullanılan ve gelişen teknoloji ile unutulmaya yüz tutan
yayıklar, Erzurum Dağları'nın eteğindeki yaylalara yaz aylarında gelen
göçerler tarafından kullanılmaya devam ediliyor.
Erzurum'da
hayvancılıkla uğraşan birçok aile, daha rahat olduğu için elektrikli
yayığa yönelirken, kırsal kesimlerde yaşayan göçerler, halen yayık
kullanıyor. Çağın gelişen teknolojisi bir yandan insanlığa büyük
kolaylıklar sağlarken, diğer yandan kültür haline gelmiş birçok geleneği
de yok ediyor. Sofraların vazgeçilmezi olan ayran, tereyağının
yapımında kullanılan yayık, makinelerle birlikte, neredeyse tedavülden
kalktı. Koyun ve keçi derisinin bazı işlemlerden geçirilmesi ile yapılan
yayık, taşınması kolay olduğu için Doğu ve Güney Doğu Anadolu'nun
kırsal kesimlerinde göçer kadınlar tarafından kullanılıyor.
Koyun
ve keçi derisinden yapılan yayığın elektrikli yayıklardan daha sağlıklı
olduğunu söyleyen Asiye Yüzgeç, "İyi yağ ve ayran elde etmek için
yayığın iyi sallanması gerekir. Bu iş öyle kolay değil. Eskiden her evde
yayık bulunurdu. Eskiden her sabah erken kalkardık yoğurdumuzu yayık
aletine koyup, sallamaya başlardık. Birimiz yorulunca ikinci bir kişi
sallamaya devam ederdi. Sonunda öyle bir yağ ve ayran elde ederdik ki o
tat hiç bir yerde yoktu. Şimdi ise makinelerle yapıyorlar. Bizim
görevimizi makineler almaya başladı. Bizim için iyi oldu ama eski tatlar
kalmadı. Sabah otururduk masaya, yağı alırdık ve yerdik. Çok sağlıklı
olurdu. Yayık artık hemen hemen hiç kullanılmıyor. Keşke her şey eskisi
gibi olsa. Çünkü o zaman gelenekler daha güzeldi. Çocuklarımız şimdi
bize diyorlar, 'sizin eski yaşantınız ne güzelmiş' diyorlar. İnşallah bu
güzellikler yaşar" dedi.
Koyun ve keçi derisinden yayın yapımı da
sanıldığı kadar kolay olmadığı belirtildi. Yayık yapan zanaat ustaları,
"Bunun için önce, koyun ve keçi derisinin kurutulması gerekiyor. Kuruyan
deri sıcak suyun içine batırılarak kılları yolunuyor. Kılların
yolunmasından sonra birkaç kez daha sıcak suya konan derinin üzerindeki
bütün yağ alınıyor. Yaklaşık bir hafta boyunca süren bu işlem sonucu
elde edilen temiz deri bu kez de nar kabuklarının olduğu bir kazana
konularak kaynatılıyor. Bu işlemlerin ardından dört köşesinden ip
bağlanan deri, bir ağaca yada ağaçtan yapılan ayaklığa bağlanarak
kullanıma hazır hale getiriliyor" dediler.
