Yaptığı çalışmayla Türkiye'nin evlilik profilini çıkaran Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Türkçe Bölümü Öğretim Üyelerinden Yrd. Doç. Dr. Lütfü Sezen, evlenme türlerini sıraladığı 'Türkiye'de Evlenme Biçimi' isimli çal
Erzurum Ajans-Yaptığı çalışmayla Türkiye'nin evlilik profilini çıkaran Atatürk
Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Türkçe Bölümü Öğretim
Üyelerinden Yrd. Doç. Dr. Lütfü Sezen, evlenme türlerini sıraladığı
'Türkiye'de Evlenme Biçimi' isimli çalışmasında 30 çeşit evliliğin
olduğunu ve evlilik biçimlerinin bir çoğunda kadına söz hakkı
verilmediğini bildirdi. En yaygın evlenme biçiminin görücü usulüyle
yapılan evlilik olduğunu belirten Yrd. Doç. Dr. Sezen, "İki insan
arasında gerçekleşen evlilik çoğunlukla ailelerin müdahalesine maruz
kalıyor. Bazı yörelerde ise kadınların evlilik konusunda fikirleri dahi
sorulmuyor" dedi.
İşte evlilik türleri:
Görücü usulü:
Gelenekselliğin ağır bastığı yörelerde görülen evlenme biçimidir. Kız
seçme damadın annesi, babası veya yakınları tarafından yapılır. Gencin
kızı beğenmesi yeterli değildir.
Başlık parasıyla evlenme: Başlık
evlenecek gencin kız tarafına ödediği paraya denir. Nakit paranın yanı
sıra altın, ev, bahçe, tarla ve hayvan olarakta gerçekleşir. Doğu ve
Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin kırsal kesimlerinde yaygın olarak yapılır.
Kepir (Yaban değişimi): Zor kullanılarak gerçekleştirilen evlilik
biçimidir. Evlenmek isteyen fakak düğün masraflarını karşılayamayan iki
genç, kız kardeşlerini kendi aralarında değiştirirler.
Kız kaçırma:
Ailelerin evliliğe karşı çıktığı durumlarda kız kaçırma yoluna gidilir.
Bundan başlık parası istenmeside etkilidir.
Oturak alma: Kızın bohçasını alarak oğlan evine gidip oturmasına denir.
Baş örtüsü kaçırma: Hakkari, Van, Ağrı ve Erzurum'un ilçelerinde
rastlanılan bu evliliğin gerçekleşmesinde; kıza ait bir eşyanın
kaçırılması kızı kaçırmakla eş tutulur. Damadın ailesi kız tarafıyla
anlaşmak durumundadır.
Beşik kertmesi: Birbirini çok seven eş,
dost, komşu veya yakınların çocukları beşikteyken, beşiklerine birer
kertme (işaret, bez) vurarak nişanı gerçekleştirirler.
Tay geldi:
Dul bir kadın veya erkeğin önceki eşinden olan çocuklarını da yanına
alarak karşı tarafın evine yerleşmesine denir. Getirilen çocuklar 'tay
geldi' olarak adlandırılır.
Kuma getirme: Karısı kısır olan veya
erkek çocuk doğuramayan erkek, yeniden evlenir. Daha çok Doğu ve
Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde görülür.
Berdel (Bedel): Hem kızı hem de oğlu olan iki ailenin, karşılıklı olarak çocuklarını evlendirmesidir.
Ölen kardeşin karısıyla evlenme (Levirat): Doğu ve Güneydoğu Anadolu
Bölgesi'nde rastlanılan ve törelerden kaynaklanan bu evlilik biçimi
'namusu başkasına kaptırmamak' anlayışıyla yapılır.
Baldızla
evlilik (Sorarat): Özel kültürel bir adettir. Dul kalan erkeğin, eşinin
kız kardeşiyle evlenmesidir. Öksüz kalan çockulara üvey anne olarak
seçilen teyzenin daha hoşgörülü olacağı düşüncesi etkilidir.
İç güveysi: Erkek çocuğu olmayan aileler, kızı dışarıya vermek yerine, damadı iç güveysi olarak eve alırlar.
Yetim evliliği: Anne ve babası ölmüş kardeşleri olmayan erkek veya
kızın ileride kimsesiz kalmaması için yakın akrabalarından biriyle
evlendirilmesidir.
Yakın akrabayla evlilik: Türkiye'de evli
çiftlerin dörte birinin akraba ve eşlerin yüzde 80'inin çocukları olduğu
belirtilmektedir.
Oldu bitti: Bir oldu bitti sonucu ir kişinin
diğerini evliliğe zorladığı durumdur. Kız veya erkeğin karşı tarafın
zayıf anını yakalayıp cinsel ilişkiye girmesi sonucu olur.
Para
karşılığı: Doğu ve Güneydoğu Anadolu kırsalındaki yoksul ve eğitimsiz
çevrelerde gerçekleşir. İlköğretim çağındaki çocuklar okuldan alınarak
para karşılığında evlendirilir.
Kan parası karşlığı: Öldürülen
kişinin kan bedeli olarak para, altın evin yanı sıra kız verildiği
görülmektedir. Temelinde eğitimsizlik olan ilkel bir evlenme biçimidir.
Tanışıp anlaşarak evlenme: Büyük kentlerde ve eğitim düzeyinin yüksek
olduğu yerlerde yaygın olan evlenme çeşididir. Kız ve erkek belirli bir
süre arkadaşlık yaparak birbirlerini tanıdıktan sonra yapılan
evliliktir.
Çok eşli evlilik: Birden fazla kadınla evliliktir. Daha
çok erkek çocuk sahibi olup, bulunduğu çevreye hükmetmek amacı ön
plandadır.
Anlaşmalı evlilik: Dul kadın veya erkeklerin yaşlılık dönemlerinde gerçekleştirdikleri evliliktir.
Rastlantı evliliği: Rastlantı sonucu, sonu düşünülmeden yapılan
evliliklerdir. Daha çok partilerde, toplantılarda gerçekleşen tanışmalar
sonucu gerçekleşir.
Tercihli evlenme: Genellikle ana, baba,
büyükanne, büyükbaba gibi aile büyüklerinin onayı ile gerçekleştirilir.
Genellikle komşu veya akraba grubu arasında yapılır.
Yabancıyla
evlenme: Yurt dışanda çalışanların gerçekleştirdikleri evlenme
biçimidir. Yabancıdan kız alma veya verme şeklinde olur.
Farklı
mezhep evliliği: Evliliklerin gerçekleştirilmesi sırasında karşılaşılan
engellerin başında din ve mezhep farklılıkları gelir. Bu tür
evliliklerde aileler çoğu zaman bu birlikteliği istemez.
Metres
edinme: Büyük kentlerde yaşayan eğitimsiz zenginler arasında refah ve
zenginlik göstergesi olarak 'metres edinme' modası görülmektedir.
Muta evliliği: Geçici bir süre için yapılan evliliktir. Daha çok İran'da
var olan bu evlilik türü Türkiye'nin bazı çevrelerinde de
görülmektedir.
Öç alma karşılığı evlenme: Aralarında kan davası
bulunan feodal dönem kalıntısı kimi aileler, karşı tarafın onurunu
incitip, saygınlığını zedelemek amacıyla bu yola başvururlar.
Dış güvey evliliği: Başka bir ülkeye damat olarak gidilmesidir.
İlan yoluyla eş seçme: Son zamanlarda gazete, dergi ve televizyonların teletex sayfalarında ilan vererek yapılan evliliktir.
