Bir Erzurum türküsünde geçen; "Hele Dadaş hoş musan? / Dolu musan boş musan? / Ayakların yan basir / Yoksa sen sarhoş musan?" nakaratının son mısrasında yer alan "Yoksa sen sarhoş musan?" söz öbeğinin "Yoksa sen Oruç'musan?" biçiminde değiştirilerek TRT' Müzik'te okunması, oldukça yoğun bir ses getirdi. Kendilerini yakından tanıdığım ve seslendirdikleri türkü ve ezgilerini zevkle-keyifle dinlediğim "Doğu'nun Sesi Erzurum Fasıl Korosu"nun, kasıtlı olmayan, ama kafiye benzerliği yapayım derken, hatadan kaynaklı bu spontane ve yanlış kafiye söyleyiş biçimi, hayli tepki aldı ve lüzumsuz ciddi bir gündem oluşturdu ve bayağı da maksadını aşan bir hal aldı.
Şiir tekniği açısından "Oruç musan?" kelimesinin "hoş musan?- boş musan?" kelimeleriyle kafiye yapılarak ve "sarhoş musan?" kelimesi yerine konularak kafiye oluşturulması mümkün olamaz; çünkü diğer her iki kafiyeli kelime ile "Oruç musan?" sözcüğü arasında ses benzeşmesi ve ses uyumu gibi kafiye oluşturacak aheng unsurları mevcut değil. Sözcüklerin sonunda aynen tekrarlanan soru ekleriyle ancak redif yapılabilir. Dolayısıyla şiir açısından okuma yanlış olmuştur.
"Kaş yapayım derken; göz çıkarma" misåli acemice yapılan ve türkünün otantiğini ve bütünlüğünü bozan bir hatalı okuma karşısında, gelen yoğun tepkiler üzerine, koro şefi de maksatlı olmayan, ama bu uyumsuz kafiye değişikliği sonucunda, okunan türküde hata edildiğini ve bu nedenle de, özür dilediğini ifâde etti. Birbirleriyle kafiyeli kelimelerle ses benzeşmesi ve ses uyumu olmayan "Sarhoş musan? "Oruç musan?" söylem ve kavramına takılarak, bir türkü üzerinden bu kadar odaklanmak ve ideolojik bir söylem gibi takdim etmek doğru değil.
Kaldı ki, Oruç tutanın değil, çakır-keyf olanın ayağı yan basar. Türkünün özünde-dizilişinde söylenilmek istenilen de zâten budur. Hatalı okunan türkünün kendisi de bu yanlışı tekzip etmektedir. Daha güzel olur ve kulağâ daha hoş gelir diyerek, kelimelere-kafiyelere-rediflere yer değiştirtmeye kalkarsanız, türkü güftesinin aslını, kafiye õrgüsünü, insicâmını ve uyumunu bozarsınız. Sosyal medyada ve bazı kesimlerde, içi boş yeni tartışmalara kapı aralamış olursunuz.
Türkü, deyim ve atasözleri gibi folklorik halk verimlerinin kodlarıyla oynamak ve genetiklerini bozmak doğru olmaz. "Sarhoş" terim ve kavramı gerek öz ve gerekse mecâzi anlâmlarıyla Erzurum türkülerinde, şiirlerinde ve fıkralarında bolca görülür. Şöyle ki, Erzurum'un seyrine doyum olmayan ve bir çok farklı isimle oynanan halk oyunlarından birinin adı da "Sarhoş Barı''dır. Barlar oynanmadan okunan ve "Doğu'nun sınır taşı Erzurum'un dadaşı / Efesi var İzmir'in eğilmez Türk'ün başı" mısralarının yer aldığı muhteşem "Bar Şiiri"nin bazı mısralarında da "Bu ilk barın adına sarhoş barı dediler / El ele tutuştular, gönülden tutuştular, hepsi de sarhoştular / Seven sarhoştur elbet, içse de içmese de" gibi imge ve ifâdeler yer alır.
Erzurumlular olarak folklorik bu ifâdelerden rahatsızlık duymayız. Erzurum'un sosyo-kültürel-folklorik hayatında, türkülerde ve şiirlerde geçen "sarhoş" kavramı olağan-kültürel bir ifâde olarak görülür. Tıpkı "Bala sarhoş, bala sarhoş / Beşikte bala sarhoş / Hana bir nalbant gelmiş / Mıh vurur nala sarhoş" yöresel uzun hava türküsü ve ezgisinde olduğu gibi... Kanaatimce maksatlı niyet taşımayan "Böyle okursak da güzel olur" gibi mâsum ve anlık bir değerlendirmeyi, siyâsî bir polemik konusu yapmak doğru değil.
Sınırlı ve kısıtlı mkânlarla, Erzurum halk türküleri kültürünü yaşatmaya çalışan bu amatör korunun, şevkini-coşkusunu kırmayalım. Kulağa hoş gelir düşücesiyle yapılan ve arka plân ve kastı olmayan bir defalık okuma biçimini genelleştirerek, siyâsî-ideolojik bir abanmaya ve bir türkünün kafiye tartışmasını lütfen kutuplaştırmaya dönüştürmeyelim. Sonuç: Ziya Paşa'nın ifâdesiyle "Affeyleyelim ki belki bilmez / Bir sürçen atın başı kesilmez"
