"Hıdrellez" Türklerin asırlardır kutladıkları, halka mal olmuş ve Türklere özgü bir bahar bayramıdır. Halk kültürümüzde yer alan "Hıdrellez Bayramı" 5 Mayıs akşamı başlar, 6 Mayıs Cumartesi günü sona erer... Halkın kültür ve inanışına göre; "Hızır" karanlıklar ülkesinde, Tanrı'nın emriyle "Âb-ı Hâyat"ı (ölümsüzlük suyu) bulup içtıği için, ölmezliğe kavuşmuş olduğuna inanılan menkivevî bir ermiş kişi... Hızır ile Musa ve İskender arasında yakınlıklar kurulur. İskender'e klavuz, Musa'ya akıl ve hikmet yoldaşı sayılır. Aynı zamanda, "Bengisuyu" içmiş olan ve denizlerde, darda kalanlara el uzatan ve onları tehlikelere karşı koruyan "İlyâs"ın da arkadaşıdır. Hızır ile İlyâs'ın Hıdrellez gecesinde, bir araya gelerek buluştuklarına inanılır.
"Hızır" ile İskender arasındaki ilişkiyi açarsak; Divan şiiri edebiyatımızda kullanılan timsâller ve efsâneler açısından, iki İskender var... Biri Kur'an'da geçen bir peygamber veya ermiş... "İskender-i Zülkarneyn" diye anılan Hızır ile "Âb-ı Hâyat"ı arayıp bulamayan imânlı bir hükümdâr... Obürü ise tarihte, İran'ın büyük hükümdarı "Dârâ"yı yenmiş olan, Makedkonyalı Büyük İskender...Kudret, saltanat, cihangirlik ve haşmet timsâlidir. Divan şiirinde çoğu kez bu iki timsâl isim, bir birine karıştırılır...
Halkımız, "Hızır"ı "Benli Boz" isimli bir ata binmiş, mübarek bir ihtiyar olarak tasarlar. Karada, darda kalanlara, çaresizlere, yoksullara, yetim ve dullara, yardım ve iyilikler yapan, zenginlik ve bereket getireceğine inanılan bir ermiş kişi olarak tahayyül eder. Nitekim "Hızır gibi yetişti" veya "Hızır gibi adam" türü bir çok deyim ve söz, halk kültürümüzde sıklıkla kullanılır.
"Hızır" kelimesi aynı zamanda ''yeşillik" anlâmına da gelir. "Hızır"ın ayağını bastığı her yerin yeşillikler ve çimenlerle dolu, verimli olduğuna inanılır. İşte bu yönüyle de baharın müjdecisidir. "Hızır"ve "İlyâs"ın adlarının karışımından, halk dilinde ve telâffuzunda, "HIDRELLEZ" şeklinde, birleşik bir kelime biçimine dönüşerek, bu söyleyiş ve adla da, Türklerin bahar bayramı olarak yer alır ve yaygın biçimde, tüm Türk dünyasında kutlanır...
Türkler'de kutlu bir bahar muştusu olan "Hıdrellez Bayramını" tebrik ediyor; huzur ve güzelliklere vesile olmasını diliyorum....
Kaynakça:
Türk külür ve mitolojisi: Timsâller ve efsâneler
Türk Edebiyatı Tarihi: Ahmet Kabaklı
