Tarihi bakımından büyük öneme haiz Erzurum'da ilçelerdeki camiler de dikkat çekiyor.
Erzurum Ajans-Tarihi bakımından büyük öneme haiz Erzurum'da ilçelerdeki camiler de dikkat çekiyor.
Aşkale'de Topal Çavuş, Hınıs ve Pasinler'de Ulu camii, İspir'de Kale ve Tuğrul Şah camileri, Narman'da Narmanlı Camisi, Oltu'da Aslanpaşa, Pasinler'de Süleyman Han ve Sivaslı camileri, Şenkaya'da Bardız Camileri tarihi camilerin başında geliyor.
Topal Çavuş Camisi (Aşkale): Erzurum Aşkale ilçesinde, Topal Çavuş köyünde bulunan bu caminin kitabesinden öğrenildiğine göre Ali Ağa oğlu Hacı Halil tarafından 1589-1590 tarihinde yaptırıldı. Cami ile birlikte yapılan medrese ve hamam günümüze ulaşmadı. Yalnızca güneyinde kubbeli bir türbe bulunuyorsa da bu türbenin kime ait olduğu anlaşılamadı. Kare planlı caminin üzeri pandantifli bir kubbe ile örtülü.Yapılan onarımlar nedeniyle özgün konumundan uzaklaştı. Ayrıca 19.yüzyılın sonlarında önüne bir de son cemaat yeri eklendi. Kare kaideli tuğla minaresi olan cami içerisinde bezeme unsurlarına rastlanmıyor.
Ulu Cami ((Hınıs) : Erzurum, Hınıs ilçesi Bahçe Mahallesi'nde bulunan Ulu Cami vakıf kayıtlarına göre Muş Beylerinden Alaeddin Bey tarafından 1734'de yapıldı.Cami kare planlı. İbadet mekanının üzerini dört sütunun taşıdığı pandantifli bir kubbe örtüyor. Bu kubbe sekizgen bir kasnak üzerinde olup dıştan piramidal bir külah ile örtülü. Bunun dışında kalan bölümler ise içeriden basık kubbe, dıştan da toprak damla örtülü. Mihrap bordürlerle çevrilidir ve içerisi bitkisel motiflerle bezenmiş durumda. Taş kaideli minare silindir gövdeli olup iki renkli taşlardan yapılmış durumda. Caminin yanındaki medreseden günümüze herhangi bir kalıntı ulaşmadı.
Çarşı Camisi (Tuğrul Şah Camisi) (İspir) : Erzurum İspir ilçesinde Çarşı içerisinde olan bu camiyi Emir Atabey Erdemşah, Tuğrul şah adına l200-1225 yılında yaptırdı. Cami dikdörtgen planlı olup üzeri dört ağaç sütunun taşıdığı toprak bir damla örtülü. Mihrabı dışa taşkın olup mukarnas bezemeli. Ahşap minberi dönemini yansıtan ilginç yapısı var. Kare kaideli tuğla gövdeli minaresi tek şerefeli. Ayrıca tunç kapıları orijinal olup caminin en ilginç bölümüdür.
Narmanlı Camisi (Narman) : Erzurum Narman ilçesinde bulunan Narmanlı Camisi kitabesinden öğrenildiğine göre Sultan I.Mahmut döneminde Narmanlı Yusuf Efendi tarafından 1738 yılında yaptırıldı. Camii kare planlı olup, üzeri trompların yardımı ile merkezi bir kubbeyle örtülü. Caminin önünde altı yuvarlak taş sütunun taşıdığı beş kubbeli bir son cemaat yeri bulunuyor.
Arslan Paşa Camisi (Oltu) : Erzurum Oltu ilçesi merkezinde, Oltu çarşısının kenarında bulunan camiyi kitabesinden öğrenildiğine göre Arslan Paşa 1664-1665 yıllarında yaptırdı. Arslan Paşa Camisi kesme taştan kare planlı bir yapı. Ana mekanının üzeri içten kubbe dıştan piramidal bir çatı ile örtülü. Son cemaat yeri dört taş sütuna oturan üç küçük kubbe ile örtülü.Giriş kapısı sivri kemerli olup mukarnas dizileri ile son buluyor Ayrıca kapının .etrafı geometrik motiflerle çevrili.Kesme taş kaideli minaresi yuvarlak gövdeli.
Bardız Camisi (Şenkaya) : Erzurum,Şenkaya ilçesindeki Bardız Kalesinin yanında bulunuyor. Bardız Kalesi 12.yüzyılın ortalarında Saltuklu Meliki İzzeddin zamanında yapıldı. Bu caminin de aynı dönemde yapıldığı sanılmışsa da bazı belgelere göre Mimar Sertzade Molla Ahmet Ali'nin 1748'de yaptırdığı anlaşıldı. Cami kesme taştan kare planlı ve tek kubbeli. Ancak duvarlarındaki uzantı ve izlerden son cemaat yerinin bulunduğu anlaşıldı. Giriş kapısı sivri kemerlidir ve iki yanında da birer niş bulunuyor. İbadet mekanını üzerini örten kubbe trompludur. Dıştan sekizgen bir kasnak üzerine kubbe oturtuldu. Mihrap mukarnaslı ve geometrik süslemeli. Ayrıca ibadet mekanını aydınlatan pencereler üzerinde sülüs yazı ile halifelerin isimleri yazılı. Minaresi kesme taş kaide üzerine tuğladan tek şerefeli ve yuvarlak gövdeli.