Erzurum Ilıca ilçesinin adı neden Aziziye oldu?

 

İlıca; Erzurum'un Batı girişinde yer alan şifalı  kaplıcaları ile bilinen ve Erzurum merkezine15 km.mesafede halkın bir mesire yeri ve Erzurum'un giriş kapısı sayılan türistik, güzel ve tarihi  bir belde... 1998 yılında İlıca adıyla ilçeye dönüşür. Marco Polo dahil, seyyahların kayıtlarında ve Evliya Çelebinin Seyehatnamesi'nde bu yerleşim yerinin ismi  "Çermük-Çermik" olarak yer alır. Daha sonra evrilerek İlıca adına dönüşür. Yavuz Sultan Selim Çaldıran seferine giderken ordusunun birkaç gün konakadığı belde . Nitekim öğrencisi olduğum Yavuz Selim öğretmen okulu ismini bu hatıradan alır. Seferberlikte yaşanılan muhacirlik yıllarında koşulan " Göç göç oldu göçler yola dizildi" dizeleriyle başlayan hüzünlü ağıtın  "Asker indi Ilıcan'nın düzüne/ Kimse bakmaz Erzurum'un yüzüne/ Ağam nerden aşar yaylanın yolu" yanık ve çok duygu yüklü ezgisi bu belde üzerinden tarihsel izler ve çok acı hatıralar taşır.

 

Erzurum Pulur Köy Enstitüsü ve onun devamı olan Yavuz Selim İl?òğretmen okulu, Şeker Fabrikası, eski Aygır Deposu ve eski Süt Fabrikası bu ilçe sınırları içinde yer alır. Yavuz Selim öğrencisi olarak çocukluğum ve gençlik yıllarım bu beldede geçti. 23 Temmuz Erzurum Kongresine katılmak için Atatürk'ün Erzurum'a gelişlerinde bir ağacın dibinde mola verdiği yer. Erzurumlu Mezararkalı Mevlüt Ağa ile Milli Mücadele tarihimize geçen karşılıklı muhavere bu beldede geçer. Ermeni çetelerinin kaçarken sivillere karşı dehşet verici korkunç katliamlar gerçekleştirdikleri Alaca köyü bu ilçenin bir köyü ve şimdilerde ise bir mahallesi. Bu insanlık dışı korkunç vahşet; 11 Mart 1918'de Ilıca'ya ulaşan Şark Cephesi Komutanı Kazım Karabekir Paşa'nın Hatıralarında yer alır.  Velhasıl tarihi hikayeleri ve tarihi özellıkleri olan ve Erzurum tarihine şahitlik eden ender bir yerleşim birimi ve  belde.. Şimdi soralım. Bu tarihsel hatıraları ve bu kültürel özellikleri özünde barındıran bu kadim tarihi isim niçin ve hangi haklı gerekçelerle Aziziye olarak değiştirilir? Cevaplandırılması gereken bir soru...

 

Bir zamanlar cemaat ve hizmet hareketi olarak omuzlarda taşınan Fetöcü örgütün " Aziziye Koleji" bu ilçenin sınırları içinde yer alıyordu. Daha sonra bu kolejin binaları bu örgütün özel hastahanesine dönüştürüldü.  Erzurum Yavuz Selim arazisi üzerinde bu örğüte ait Danişment Kültür ve Eğitim Vakfınca "Aziziye Üniversitesi" adıyla bir özel üniversite açılması çalışmaları yürütülüyordu. Nitekim Pulur Köy Enstitüsünden itibaren Yavuz Selim İl?òğretmen Okuluna tahsisli araziden 680 dönümlük verimli devasa arazı cemaat denilen bu örgüte ait "Danişment Kültür Eğitim Vakfı'na " Aziziye Üniversitesi" kurulması amacıyla her türlü direncime rağmen tahsis edildi. Tahsis işlemini gerçekleştiren kişi ve kişiler ile kurumlar belli. Devletin kayıtlarında bu bilgi ve belgeler mevcut. 

 

İşte bu tarihlerde ve süreçte durup dururken tarihi İlıca ilçesinin adı " Aziziye" olarak değiştirildi. Aziziye Tabyaları Erzurum'un doğusunda yer alır. Ilıca isminin coğrafi olarak bu tarihi tabyalarla ilişkilendirilmesi mümkün değil. Ancak kurulacak üniversitenin Erzurum'un doğusunda yer alan tabyaların eteklerinde kurulması halinde bu ismin verilmesi belki düşünülebilirdi. Efendım neymiş, İlıca sınırlarında yer alan yeni yerleşim yeri  Dadaşkent mahallesi ile Ilıca'nın bir isim altında toplanabilmesi için, İlıca ismi de mahalleye dönüştürülerek ortak bir isim olan Aziziye isminde karar kılınmış. Pek tatmin edici ve inandırıcı gelmiyor gibi...Arkadaş Ilıca ismi bir mahallenin adı değil. Tarihten gelen kadım bir yerleşim biriminin ve Ilııca ismi ile ilçe yapılan bir beldenin adıdır. Yeni kurulmuş Dadaşkent uydu kent ismi Ilıca ilçesinin bağlı bir mahalle olarak kalırdı. 

 

Fazla zorlama bir yoruma girmeden şunu söylemek mümkün. Yavuz Selim arazisinın bu cemaat denilen örgüte tahsisi, Aziziye ismi adı altında örgüte ait òzel bir üniversite kurulması sürecinin birlikte değerlendirilmesi halinde; bu süreçte kadım bir isim Ilıca ilçesinin isim değişikliği oldukça düşündürücü. Acaba eski tabirle bu bir "tevafuk mu, bir tesadüf mü?" Yoksa yeni tabirle bir "rastlantı mı?" bilmiyorum. İzaha muhtaç.

 

Umarım bu hatadan dönülür. Ilıca isminin Aziziye ilçesine bağlı bir mahalle olarak kalması fevkalâde yanlış. Beklentimiz Ilıca'nın ilçe olarak tarihi ismine yeniden kavuşmasıdır.