Erzurum’da muhteşem geçmişin parlak izlerini taşıyan evlerin sessizliği, açılacak sergiyle gündeme gelecek; çığlıklarını hissedeceğiz.
Alparslan Kotan tarafından yönlendirilen bir genç girişim, “Eski erzurum evleri yok olmasın” sloganı altında ilk faaliyetini hazırlıyor. Erzurum Kültür Merkezi Resim Heykel Galerisinde 3- 7 mayıs 2010 günleri düzenlenecek “Çığlık” adlı sergide Erzurum’da son aylarda çekilmiş tarihi ev fotoğrafları yer alacak.
Afyon, Amasya, Beypazarı, Fener- Balat, Kastamonu, Safranbolu, Soğukçeşme gibi merkezlerde bulunan eski evler, kendilerine yüklenen yeni görevlerle geçmişi günümüze taşıma misyonunu üstlenmiş durumdalar. Oysa Erzurum...
Haşim Karpuz, Hüseyin Yurttaş, Hamza Gündoğdu ve Sabahattin Bulut bilimsel yönden incelediler, İlhan Durmaz ve Hattatoğlu kardeşler maketler yaptılar. Erzurum evleriyle ilgili ilk resim sergisini Erzurum ‘de Haşim Karpuz açtı (1975). İlk ve son kitabı da gene Haşim Karpuz yazdı ve bu kitap üç kere yayınlandı.
Erzurum sivil mimarisi yeterince incelenmiş sayılmaz. Mesela Erzurum’da bina temeli nasıl yapılırdı? Bütün kaynaklar önceki yüzyılda şehrimize gelen bir İngiliz’in yazdığı “1.5 metre kazılırdı” sözüne dayanıyor. Başka hiçbir şey yok, herkes buradan almış tekrarlamış!
Önce şu durum tesbitini yapalım: Tarihi Erzurum evlerinin hemen hemen hepsi terkedilmiş ve içinde yaşanılmadığı için harabe haline gelmişlerdir. Bu evlerde kesme taş genelde köşelerde, kapı ve pencere kenarlarında kullanılmıştır. Bu nedenle, aralara hatıl konulsa da fazla dayanıklı değillerdir. Daha çok moloz taş kullanılan evlerde deprem, yağmur ve kardan dolayı bir taraftan yıkılma başladığı zaman diğer yerler de kolayca çöküverir. Yani bu evler zamana daha fazla dayanamayacaklar. Bir de insanların kasıtlı hareketleri var. Son 30 yılda bu evlerin sayısı belki yarıdan da aşağı indi. Yakında aklımız başına geldiğinde belki de restore edilecek ev bulunamayacak.
Gönüllü çabalar da oluşmaya başladı.
Bahsettiğimiz sergide Alparslan Kotan, Hüseyin Kotan, Yusuf Demirci, Selman Can, Süleyman Kurt, Nurettin Hınıslıoğlu’nun gayretleriyle oluşturulan 50’nin üzerinde ev fotoğrafı yer alacak. Sanatçılar Doğu Anadolu sivil mimarisinin önemli bir parçasını teşkil eden evler konusunu ele alarak önemli bir görev üstlenmiş oluyorlar. Bizler de kendilerini tebrik ediyor, başarılarının devamını diliyoruz. Sponsorluğunu (fotoğraf baskısı vb işler) Palandöken Reklam’ın üstlendiği bu çabaya biraz da olsa katkıda bulunmak sanat ve kültür dostları için görev olmalıdır.
Serginin açılacağı günler, aynı zamanda Türk Evleri Haftası olarak değerlendiriliyor. Türkiye’nin birçok yerinde konuya dikkatin çekildiği, birçok faaliyetin yapılacağı böyle bir dönemde Erzurum’daki kültürel mirasımızın kaderine terk edildiklerini gösteren fotoğraf sergisi ironi olsa da belki dikkatler çekilmiş olacak. Biliyoruz ki Türkiye’de nitelik taşıyan birçok ev koruma altına alınmış durumda ve bazıları turizmin bir parçası haline getirilmiş durumda.
Erzurum evleri konusunda kamuoyu oluşturmak, şehrin mimarlık ve kültür tarihine gerekli kayıtları düşmek gayesiyle hazırlanan bu sergiyi görmekte fayda var. Gönül isterdi ki şehrin yöneticileri ve önde gelenleri de açılış töreninde bulunsunlar ve ümit versinler.