Çıldır Gölü sınırlarında bulunan Akçakale Ada Şehri, diğer adıyla Alparslan Adası, doğal güzelliklerinin yanı sıra 10 bin yıllık tarihin de izlerini taşıyor.
Erzurumajans-Çıldır Gölü sınırlarında bulunan Akçakale Ada Şehri, diğer adıyla
Alparslan Adası, doğal güzelliklerinin yanı sıra 10 bin yıllık tarihin
de izlerini taşıyor.
Antik kent olma özelliğine sahip Akçakale Ada
Şehri'nde, Neolitik dönemden günümüze pek çok mimari yapının
kalıntılarını görmek mümkün.
Ardahan'a 70, Kars'a ise 86
kilometre uzaklıkta bulunan Akçakale Ada Şehri, doğal güzelliklerinin
yanı sıra 10 bin yıllık tarihin de izlerini taşıyor. Karayla bağlantısı
bulunmayan Ada Şehri'nde, sonradan eklenen köprü ile giriş çıkışların
sağlandığı belirtiliyor. Ada Şehri'nin tarihine yönelik ilk araştırmayı
1952 yılında başlatan İsmail Kökten, araştırma neticesinde, tümülüs
eteklerine kurulmuş olan taş damların Neolitik devir işçiliğine uygun
bir biçimde yapıldığını belirlemiş. Ayrıca dikilitaşlar, kurganlar ve
harçlı duvar yıkıntıları da belirleyen Kökten, bir dolmen içerisinde
yapılan sondaj çalışmasında ise kalkerden bir alete rastlamış. Çalışmada
mimari kalıntıları oldukça belirgin olan bir kale de belirleniyor. Bu
kaleye Ermenilerin "Pağkatsıs", Türklerin ise "Akçakale" ismini koyduğu
ve daha sonradan bu ismin, Ada Şehri'nin karşısındaki köye adını verdiği
sanılıyor.
AKÇAKALE ADA ŞEHRİ GÖZETLEME KULESİ
Akçakale Ada
Şehri'nde yapılan araştırmalara daha sonraları da devam edilir. 1995
yılında bölgede inceleme yapan Köroğlu, Akçakale mezarlarının
Kafkaslarda bulunan ve Orta Tunç Çağı'na tarihlenen mezarlarla
karşılaştırmış. Mezarların kurgan türü mezarlar olduğunu, benzer
örneklerinin Gürcistan'da, Trialeti ve Mashet'te de aynı inşa tekniği
ile görüldüğünü vurgulamış. Ayrıca Köroğlu, kalede bulunan kromlekin,
bir ölü gömme geleneği olduğunu ve Ermenistan'da da bu örneklere
rastlandığını kaydetmiş. Ada Şehri'nde bulunan kale, şapel ve kule ile
ilgili araştırma yapan Gündoğdu ise, özellikle şapelin 11. yüzyılda
Kıpçak-Gürcü egemenliği sırasında yapıldığını belirlemiş.
En
kapsamlı çalışma ise 2004-2005 yıllarında Kars Müze Müdürlüğü ve Erzurum
Atatürk Üniversitesi'nin ortaklaşa düzenlediği kazılar oluyor. Doç. Dr.
Alparslan Ceylan'ın bilimsel başkanlığında on kişilik bir ekiple
yapılan kazılarda M.Ö. 7000-8000 yıllarına ait 3 tarihi kalıntı ortaya
çıkarılır. Bunlardan en önemlileri olan ve MÖ 8000'e dayandırılan "Taş
Dam", daha önceden birçok kez defineciler tarafından tahrip edilmiş.
Ceylan, Ada Şehri'nin pek çok noktasında kaçak kazıların olduğunu ve
bunlara önlem alınması gerektiğini çalışmasında vurguluyor.
NE KADAR KORUNUYOR
Akçakale Ada Şehri, 2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma
Kanunu gereğince "korunması gerekli taşınmaz kültür varlığı" olarak
tescil edilen Kurt Kalesi, Çıldır Gölü, Kuş Adası ile beraber 13 Şubat
1986'da "arkeolojik ve doğal sit alanı" ilan edilir. Bu karar Ada
Şehri'nin yapılarının köylüler tarafından yağmalanmasına engel olur;
fakat definecilerden kurtarmaz. Ada Şehri, özellikle son yıllarda olmak
üzere yoğun bir defileci tahribine maruz kalmış. Bunu Ada Şehri'nin
çeşitli yerlerinden görmek mümkün. Öyle ki, Ada Şehri'nin karşısında
yaşayan Akçakale Köyü halkı, 2012 yılında tam 20 gün her gece kazı
yapıldığını söylüyor ve bu duruma ise seyirci kalındığını ekliyorlar.
Ayrıca köy halkı, gelen piknikçilerin ve turistlerin buraya çöplerini
bırakarak Ada Şehri'ni kirlettiğini de söylüyor.
En büyük sorun ise
her yıl düzenli olarak yaz aylarında yapılan Çıldır Göl Festivali'nin
adaya verdiği zarar. Festival'e 8-9 bin kişinin üzerinde katılım oluyor
ve tarihi adadaki kale ile bitki örtüsü tahribata uğruyor. Festivale
katılanların çevreye rastgele saçtıkları atıklar, arkeolojik kazı
çalışmalarının yapıldığı 10 bin yıllık tarihe sahip adayı çöplüğe
yığınına çeviriyor. Festivale katılanların tuvalet ihtiyaçlarını
giderilmesi için ise Çıldır Belediyesi, kepçeler ile adanın birçok
yerinde çukurlar açıyor ve bu da adaya büyük zarar veriyor. Festivale
katılan binlerce kişinin gelişi güzel çevreye attıkları atık ve çöpler,
10 bin yıllık tarihi adayı çöplüğe yığınına çeviriyor.
