Yeni düzenleme 1 Ocak'ta başladı, BES'te kesinti 140 TL'ye indi

Erzurumajans-Yeni yılla birlikte bireysel emeklilikte de yeni düzenleme başladı. Şikayet konusu olan giriş aidatından yönetim giderine, fon idaresine kadar tüm kesintiler değişti.

Yeni yılla birlikte Bireysel Emeklilik Sistemi'nde (BES), yeni düzenleme de başladı ve yıllardır eleştirilen, hatta sisteme giren birçok kişinin çıkmasına neden olan kesinti oranları düşürüldü. Yeni düzenlemeye geçmeden önce, 2015'in sonuna kadar uygulama nasıldı, kısaca değineyim. Düne kadar sisteme girenlerden giriş aidatı, şirket yönetim gideri ve fon işletim gideri adı altında üç farklı kesinti yapılıyordu. Giriş aidatı, 120 lira ile 700 lira arasında değişiyordu. Şirket yönetim gideri altında da sisteme ödenen katkı paylarından, yıllık yüzde 2 kesiliyordu. Kişilerin fon tercihine göre de yıllık yüzde 1,09 ile yüzde 2,28 arasında değişen oranlarda fon işletim gideri alınıyordu.

1 Ocak 2016'dan itibaren ise artık katılımcılardan giriş aidatı, şirket yönetim gideri olarak farklı oranlarda kesintiler yapılamayacak. İlk 5 yıl, yıllık tek bir kesinti yapılacak; bu da, brüt asgari ücretin yüzde 8,5'ini geçmeyecek. Yani, kaç para yatırırsanız yatırın, emeklilik şirketi, asgari ücrete endeksli yıllık tek bir kesinti yapabilecek. Yeni asgari ücretle birlikte 2016 yılı için bu rakam da 140 lira. Asgari ücret arttıkça kesinti de yıllık artacak. 5 yıl içinde sistemden çıkarsanız emeklilik şirketi, 5 yıllın tamamını sizden toplu kesecek. Örneğin, 3'üncü yılda çıkacaksınız, o güne kadar da sizden 420 lira (bugünkü asgari ücret üzerinden) kesildi; şirket, birikiminizden 280 lira daha alacak. Yani, bugünkü asgari ücretten hesaplarsak, 3'üncü yılda çıktığınızda, toplam 700 lira kesilecek. İyi haber şu; 5 yıldan sonra asgari ücrete endeksli yıllık kesintiler kalkacak.

Gelelim, yıllardır şikayet edilen fon işletim kesintilerine. Bu kalemde herhangi bir indirime gidilmedi. Hali hazırda yıllık; hazine bonosu ve devlet tahvilinden oluşan fonlarda yüzde 1.09, kıymetli maden fonlarında yüzde 1.91, hisse senedi fonlarından yüzde 2.28 kesinti yapılıyor. Bu kesintiler devam edecek ancak 6'ncı yıldan sonra kesintilerin kişilerin hesaplarına iade edileceği bir sistem uygulanacak. Şöyle ki; 6'ncı yılda o yıla ait fon kesinti tutarının yüzde 2.5'i yılın sonunda katılımcıya iade edilecek ve sonraki yıllarda iade tutarı yüzde 2.5 artarak (7. yıl yüzde 5, 8. yıl 7,5, 9. yıl 10 şeklinde) devam edecek. İade tutarı yüzde 25'e ulaştığında -ki, bu da sistemde 15 yıl kalınmış olmayı gerektiriyor, sabitlenecek. Fon kesintilerinin iade uygulaması 2021'nin Ocak ayında başlayacak. Şunu da söyleyeyim, 2013'ün Ocak ayından itibaren sistemde geçirilen süre, iade oranı belirlenirken hesaba katılacak.

Yeni düzenlemede, 6'ncı yıldan itibaren başlamak üzere sistemdeki tüm kesintilere de sınırlama getirildi. Buna göre; hem asgari ücretle sınırlı olan kesintiler hem de fon işletim kesintilerinin toplamı; 6'ncı yılda, katılımcının devlet katkısındaki toplam birikiminin yüzde 60'ını geçmeyecek. Bu oran 7'nci yılda yüzde 70'i, 8'inci yılda yüzde 80'ini, 9'uncu yılda yüzde 90'ını, 10'uncu yıl ve sonrasında devlet katkısındaki birikimin yüzde 100'ünü aşmayacak. BES kesintilerinde yapılan yeni düzenleme bir hayli karmaşık. Ama şu kadarını söyleyeyim; sistemden 3-5 yıl içinde çıkanları cezalandıran, 10-15 yıl kalanları ise mükafatlandıran bir uygulama getirildi.

- Brüt asgari ücrete göre giriş aidatı ödeniyordu. Peşin ödemede asgari ücretin yüzde 10'u, 3 yıl içinde sistemden çıkılırsa yüzde 75'i, 6 yıldan sonra çıkılırsa yüzde 50'si kesiliyordu. Kesinti tutarı 120 lira ile 750 lira arasında değişiyordu.

- Aylık ödenen katkı payları üzerinden her yıl, yıllık yüzde 2 kesiliyordu.

- Birikimlerin değerlendiği fon türlerine göre her yıl yüzde 1.09 ile yüzde 2.28 yıllık kesinti yapılıyordu.

- 5 yıl boyunca yıllık, brüt asgari ücretin yüzde 8,5'ini geçmeyecek tek kesinti yapılacak. 2016 yılı için kesinti tutarı 140 lira olacak. Bu kesintiler 5. yıldan sonra kalkacak.

- Fon işletim giderlerinde 5 yıl boyunca fon türlerine göre her yıl yüzde 1.09 ile yüzde 2.28 yıllık kesinti devam edecek. 

- Fon kesintisine 6. yıldan itibaren iade sistemi getirildi. 6. yılda fon kesintisinin yüzde 2.5'i, 7. yılda 5'i, 8. yılda 7.5'i, 9. yılda 10'u, 10. yılda 12.5'i, 11. yılda 15'i, 12 yılda 17.5'i, 13. yılda 20'si, 14. yılda 22.5'i, 15 ve üzerinde yüzde 25'i kişilerin birikimine iade edilecek. 

- 6. yıldan itibaren tüm kesintilere, devletin kişiler adına ödediği yüzde 25'lik katkıya göre sınırlama getirildi. Buna göre her türlü kesinti; devlet katkısında biriken tutarın 6. yılda yüzde 60'ı, 7. yılda yüzde 70'i, 8. yılda yüzde 80'ini, 9. yılda yüzde 90'ını, 10. yıl ve sonrasında ise yüzde 100'ünü geçmeyecek.

noyandogan@hurriyet.com.tr