Erzurum Ajans-Yaptığı çalışmayla Türkiye'nin evlilik profilini çıkaran Atatürk
Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Türkçe Bölümü Öğretim
Üyelerinden Yrd. Doç. Dr. Lütfü Sezen, evlenme türlerini sıraladığı
'Türkiye'de Evlenme Biçimi' isimli çalışmasında 30 çeşit evliliğin
olduğunu ve evlilik biçimlerinin bir çoğunda kadına söz hakkı
verilmediğini bildirdi. En yaygın evlenme biçiminin görücü usulüyle
yapılan evlilik olduğunu belirten Yrd. Doç. Dr. Sezen, "İki insan
arasında gerçekleşen evlilik çoğunlukla ailelerin müdahalesine maruz
kalıyor. Bazı yörelerde ise kadınların evlilik konusunda fikirleri dahi
sorulmuyor" dedi.
İşte evlilik türleri:
Görücü usulü:
Gelenekselliğin ağır bastığı yörelerde görülen evlenme biçimidir. Kız
seçme damadın annesi, babası veya yakınları tarafından yapılır. Gencin
kızı beğenmesi yeterli değildir.
Başlık parasıyla evlenme: Başlık
evlenecek gencin kız tarafına ödediği paraya denir. Nakit paranın yanı
sıra altın, ev, bahçe, tarla ve hayvan olarakta gerçekleşir. Doğu ve
Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin kırsal kesimlerinde yaygın olarak yapılır.
Kepir
(Yaban değişimi): Zor kullanılarak gerçekleştirilen evlilik biçimidir.
Evlenmek isteyen fakak düğün masraflarını karşılayamayan iki genç, kız
kardeşlerini kendi aralarında değiştirirler.
Kız kaçırma: Ailelerin evliliğe karşı çıktığı durumlarda kız kaçırma yoluna gidilir. Bundan başlık parası istenmeside etkilidir.
Oturak alma: Kızın bohçasını alarak oğlan evine gidip oturmasına denir.
Baş
örtüsü kaçırma: Hakkari, Van, Ağrı ve Erzurum'un ilçelerinde
rastlanılan bu evliliğin gerçekleşmesinde; kıza ait bir eşyanın
kaçırılması kızı kaçırmakla eş tutulur. Damadın ailesi kız tarafıyla
anlaşmak durumundadır.
Beşik kertmesi: Birbirini çok seven eş, dost,
komşu veya yakınların çocukları beşikteyken, beşiklerine birer kertme
(işaret, bez) vurarak nişanı gerçekleştirirler.
Tay geldi: Dul bir
kadın veya erkeğin önceki eşinden olan çocuklarını da yanına alarak
karşı tarafın evine yerleşmesine denir. Getirilen çocuklar 'tay geldi'
olarak adlandırılır.
Kuma getirme: Karısı kısır olan veya erkek çocuk
doğuramayan erkek, yeniden evlenir. Daha çok Doğu ve Güneydoğu Anadolu
Bölgesi'nde görülür.
Berdel (Bedel): Hem kızı hem de oğlu olan iki ailenin, karşılıklı olarak çocuklarını evlendirmesidir.
Ölen
kardeşin karısıyla evlenme (Levirat): Doğu ve Güneydoğu Anadolu
Bölgesi'nde rastlanılan ve törelerden kaynaklanan bu evlilik biçimi
'namusu başkasına kaptırmamak' anlayışıyla yapılır.
Baldızla evlilik
(Sorarat): Özel kültürel bir adettir. Dul kalan erkeğin, eşinin kız
kardeşiyle evlenmesidir. Öksüz kalan çockulara üvey anne olarak seçilen
teyzenin daha hoşgörülü olacağı düşüncesi etkilidir.
İç güveysi: Erkek çocuğu olmayan aileler, kızı dışarıya vermek yerine, damadı iç güveysi olarak eve alırlar.
Yetim
evliliği: Anne ve babası ölmüş kardeşleri olmayan erkek veya kızın
ileride kimsesiz kalmaması için yakın akrabalarından biriyle
evlendirilmesidir.
Yakın akrabayla evlilik: Türkiye'de evli çiftlerin
dörte birinin akraba ve eşlerin yüzde 80'inin çocukları olduğu
belirtilmektedir.
Oldu bitti: Bir oldu bitti sonucu ir kişinin
diğerini evliliğe zorladığı durumdur. Kız veya erkeğin karşı tarafın
zayıf anını yakalayıp cinsel ilişkiye girmesi sonucu olur.
Para
karşılığı: Doğu ve Güneydoğu Anadolu kırsalındaki yoksul ve eğitimsiz
çevrelerde gerçekleşir. İlköğretim çağındaki çocuklar okuldan alınarak
para karşılığında evlendirilir.
Kan parası karşlığı: Öldürülen
kişinin kan bedeli olarak para, altın evin yanı sıra kız verildiği
görülmektedir. Temelinde eğitimsizlik olan ilkel bir evlenme biçimidir.
Tanışıp
anlaşarak evlenme: Büyük kentlerde ve eğitim düzeyinin yüksek olduğu
yerlerde yaygın olan evlenme çeşididir. Kız ve erkek belirli bir süre
arkadaşlık yaparak birbirlerini tanıdıktan sonra yapılan evliliktir.
Çok
eşli evlilik: Birden fazla kadınla evliliktir. Daha çok erkek çocuk
sahibi olup, bulunduğu çevreye hükmetmek amacı ön plandadır.
Anlaşmalı evlilik: Dul kadın veya erkeklerin yaşlılık dönemlerinde gerçekleştirdikleri evliliktir.
Rastlantı
evliliği: Rastlantı sonucu, sonu düşünülmeden yapılan evliliklerdir.
Daha çok partilerde, toplantılarda gerçekleşen tanışmalar sonucu
gerçekleşir.
Tercihli evlenme: Genellikle ana, baba, büyükanne,
büyükbaba gibi aile büyüklerinin onayı ile gerçekleştirilir. Genellikle
komşu veya akraba grubu arasında yapılır.
Yabancıyla evlenme: Yurt
dışanda çalışanların gerçekleştirdikleri evlenme biçimidir. Yabancıdan
kız alma veya verme şeklinde olur.
Farklı mezhep evliliği:
Evliliklerin gerçekleştirilmesi sırasında karşılaşılan engellerin
başında din ve mezhep farklılıkları gelir. Bu tür evliliklerde aileler
çoğu zaman bu birlikteliği istemez.
Metres edinme: Büyük kentlerde
yaşayan eğitimsiz zenginler arasında refah ve zenginlik göstergesi
olarak 'metres edinme' modası görülmektedir.
Muta evliliği: Geçici
bir süre için yapılan evliliktir. Daha çok İran'da var olan bu evlilik
türü Türkiye'nin bazı çevrelerinde de görülmektedir.
Öç alma
karşılığı evlenme: Aralarında kan davası bulunan feodal dönem kalıntısı
kimi aileler, karşı tarafın onurunu incitip, saygınlığını zedelemek
amacıyla bu yola başvururlar.
Dış güvey evliliği: Başka bir ülkeye damat olarak gidilmesidir.
İlan yoluyla eş seçme: Son zamanlarda gazete, dergi ve televizyonların teletex sayfalarında ilan vererek yapılan evliliktir.
05.02.2012 14:05:08
Türkiye'de evlenme biçimi araştırması
Yaptığı çalışmayla Türkiye'nin evlilik profilini çıkaran Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Türkçe Bölümü Öğretim Üyelerinden Yrd. Doç. Dr. Lütfü Sezen, evlenme türlerini sıraladığı 'Türkiye'de Evlenme Biçimi' isimli çal