Erzurum Ajans-Fatih devri şairlerinden Halîlî’nin 1471-72 yılında kaleme aldığı Fürkat-nâme, Türk mesnevi edebiyatının dikkate değer örneklerindendir. Halîlî’nin hayatından bir bölümün yer aldığı eser, bu yönüyle edebiyatımızın ilk sergüzeşt-nâmesi olma özelliğini taşımaktadır. Fürkat-nâme bazı tahkiye özellikleriyle de öne çıkmaktadır. Yazıldığı döneme kadar ortaya konan diğer mesnevilerden farklı olarak bu eserde, olay bize ait mekânlarda geçmektedir. Böylece dönemin İznik şehrinin ve Fetih’ten sonraki İstanbul’un, küçük kareler halinde de olsa ilk fotoğrafları çekilmiştir. Ayrıca kurgusunda soyut kahramanların yer alması itibariyle Fürkat-nâmeHüsn ü Aşk’a yaklaşık 400 sene öncesinden selâm göndermektedir.
Herhangi bir hâmiye adanmayışı, esere tasannudan uzak samimi bir üslup kazandırmıştır. Bu havanın oluşmasında şüphesiz şairin sûfî kişiliğinin de etkisi vardır. Mutasavvıf bir şair olan Halîlî, manevî “musahibini” bulmak için Acem’deki eğitimini yarıda bırakmış ve Anadolu’ya gelmiştir. Musahibi / mürşidi Bezzâz Mustafa’yı buluşu, ona gönül ikliminde yeni yollar açmıştır. Fürkat-nâme de şairin kendi içinde yaptığı bu yolculuğun hikâyesidir.
Akademik çevrelerde araştırmacıların, üzerinde çalıştıkları konudan vâreste kalamayacakları, önünde sonunda aralarında bir ünsiyet meydana geleceği öteden beri anlatılan bir husustur. Edebiyatımızda firâk-nâmeler ve Fürkat-nâme’ye dair çalışmalarımız da bu ünsiyeti kurmaya matuf çabalar olarak değerlendirilmelidir. Elinizde, gözden geçirilmiş ve güncellenmiş şekli olan eser de bunlardan biridir. Fürkat-nâme 1993 yılında yüksek lisans tezi olarak hazırlanmıştır. Geçen zaman zarfında metnin yeni nüshaları, konuyla ilgili yeni yayımlar ortaya çıkmış ve gerek şair gerekse eserle ilgili yeni yaklaşımlar geliştirilmiştir. Türk Dili ve Klâsik Türk Edebiyatı araştırmaları açısından önemi de dikkate alındığında, eserin basılmasının yararlı olacağı düşünülmüştür.
Fürkat-nâme basıma hazırlanırken çalışmanın ilk şekli üzerinde birtakım değişiklikler yapılmıştır. Karşılaştırmaya alınan nüshaların azaltılması, şairin hayatına, tasavvufî ve edebî kişiliğine dair yeni yorumların ortaya konması ve Halîlî’nin eserleri ile ilgili yanlışlıkların düzeltilmesi bunlardan bazılarıdır.
Eser bir giriş ve üç bölüm halinde düzenlenmiştir. Giriş bölümünde XV. yüzyıl Türk Edebiyatının genel görünümü ve Klâsik Edebiyatta firâk-nâme adlı eserler iki ana başlık altında ele alınmıştır. Halîlî başlığını taşıyan birinci bölümde şairin hayatı, tasavvuf anlayışı, edebî kişiliği ve eserleri üzerinde durulmuştur. İkinci bölüm ise Fürkat-nâme’nin incelenmesine ayrılmıştır. Bu bölümde hikâyenin özeti verildikten sonra eser, şekil ve muhteva yönlerinden değerlendirilmiştir. Fürkat-nâme’nin tenkitli metni çalışmanın üçüncü bölümünü oluşturmaktadır. Bu bölümde ayrıca metin tespitiyle ilgili ilkeler, metnin yazma nüshalarına dair değerlendirmeler ve nüshaların soyağacı bulunmaktadır. “Ekler” ise metindeki âyet ve hadis gibi alıntı ifadelere ait tam metinlerin kaynaklarıyla birlikte verildiği bir bölümdür. Ayrıca kitabın sonuna Fürkat-nâme’nin iyi nüshalarından birinin tıpkıbasımı eklenmiştir....
09.02.2010 11:58:00