İsimsiz kahramanlar 140 yıl sonra hatırlandı

Erzurumajans-Erzurumlu eğitimci yazar Abdurrahman Zeynal tarafından gün yüzüne çıkarılan Aziziye Tabyaları'ndaki isimsiz kahramanlara, 140 yıl sonra mezarlık yapılmaya başlandı. Yıllarca ayaklar altında kalan şehit mezarlarına bunda böyle gerekli değerin verileceğini belirten Zeynal, "Atalarımızı torunları ile buluşturduğum için gururluyum" dedi.

Rus tehdidini önlemek için 1872 yılında Sultan Abdülaziz tarafından Fosfor Mustafa Paşa yönetiminde Erzurum- Kars karayolunu kontrol altında tutmak amacıyla Top Dağı'na 3 tarafı toprağa gömülü Aziziye Tabyaları yaptırıldı. '93 Harbi' olarak bilinen 1877 Osmanlı- Rus Savaşı'nda tabyaların düştüğü yolundaki haber üzerine kadınlı- erkekli Erzurum halkı taş, sopa ve baltalarla tabyaları geri alarak bir destan yazdı.

140 yıl önce yaşanan savaşta 1600 den fazla asker 500'den fazla da sivilin şehit düştüğü Aziziye Tabyalarında yatan yüzlerce isimsiz kahramanın mezarlarını eğitimci-yazar Abdurrahman Zeynal 5 yıl önce gün yüzüne çıkardı.

Yazın otlarla, kışın da karla üzeri örtülen şehit mezarları ile ilgili hazırladığı rapor sayesinde harekete geçen yetkililer, 93 Harbi'nin gerçekleştiği Nene Hatun Tarihi Milli Parkı'nın bulunduğu alanda binlerce şehidin mezarını elektromanyetik cihazlarla yerin röntgenini çekerek tespit etti. Şehitlikteki çalışmaların önümüzdeki günlerde tamamlanacağına işaret eden Abdurahman Abdurrahman Zeynal şunları söyledi.

"1877- 78 Osmanlı Rus Harbinde şehit olan askerlerimizin mezarlarını 2012 yılında buldum. Şehit mezarlarında gerekli düzenleme Milli Parklar tarafından yaptırıldı. Bundan böyle Aziziye Tabyalarına gidecek olan yerli ve yabancı turistler, şehit mezarlarının başında dua edebilecek. 1911 yılında dönemin Erzurum valisi Mehmet Emin Yurdakul zamanında şehit mezarları varmış. Sonraki yıllarda doğal olaylar nedeniyle mezarların büyük bir bölümü kaybolmuş. Bunları alan taraması sonucunda tek tek tespit ettim. Aziziye Tabyaları ile ilgili bir sempozyumda bu bilgileri paylaştım. Bunun üzerine Çanakkale Milli Müzesinden yer altınının röntgenini çeken cihazlar getirildi ve alan taraması yapılarak bulduğum mezarların gerçek kabir olduğu belirlendi."

Savaşta, düzenli düşman ordusuna karşı Erzurumlu sivillerin kahramanca savaşması sonucunda Rusların geri çekildiğini anlatan Abdurrahman Zeynal sözlerini şöyle sürdürdü:

"Bu savaşta Nene Hatun, Name Kadın, Topal Gülizar, Emine Bacı ve diğer Erzurumlu kadınlar savaşarak dünyada kahramanı kadın olan tek şehir unvanını Erzurum'a kazandırdılar. Bunun yanında Emek Bayraktar, Mutan Ağa, Gülahmet ve Arap Ali gibi sivil ahali de bu savaşta üstün başarı gösterdi. Gazi Ahmet Muhtar Paşa, Kurt İsmail Paşa, Yarbay Bahri Bey, Ayazpaşa Camisi müezzini Abdullah efendi bu destanda önemli görevler üstlendiler. Savaşta 1600'den fazla askerle birlikte 500'den fazla sivil vatandaş şehit düştü. Eğer o gün Ruslar Erzurum'u işgal etselerdi, İskenderun körfezine kadar hiçbir askeri birliğin olmaması nedeniyle sıcak denizlere inmeleri gerçekleşmiş olacaktı. İşte Erzurum'un kadını erkeği, Rusların bu emelinin önüne set çekmiş oldular. Şimdi bu kahramanları anmak, onlar adına şehitliklerin yapılmasına vesile olmaktan dolayı çok mutluyum."

Turgay İPEK/DHA