Erzurum'da kahvehane kültürü!..

Erzurum Ajans-Erzurum Atatürk Üniversitesi’nden Yrd. Doç. Dr. Lütfü Sezen, 50 yıl öncesine kadar kentte eskilerin ‘irfan meclisi’ diye tanımladığı altı farklı nitelikte kahvehane bulunduğunu bildirdi. Eskiden kahvehanelerin halkın kültür ve sosyal hayatının en canlı merkezlerinden olduğunu belirten Yrd. Doç. Dr. Sezen, buralarda insanların birbirine nasihatler ettiğini, kültürel paylaşım yaşandığını söyledi.

Erzurum’daki eski kahvehanelerin fonksiyonu olan kurumlar olduğunu kaydeden Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Lütfü Sezen,buraların büyüklerin nasihat ettiği, dostların karşılıklı görüştüğü, meddah hikayelerinin okunduğu, saz şairlerinin şiir söyledikleri, haberleşmenin sağlandığı, edep ve erkanın öğrenildiği yerler olduğunu kaydetti.

Eski Erzurum’da kahvehanelerde sadece çay değil, karanfil, ıhlamur, tarçın ve havlican çayı bulunduğunu ifade eden Yrd. Doç. Dr. Sezen, çay yapımında dağ ve yer suyu olmak üzere iki çeşit su kullanıldığını kaydetti. Günümüzde kahvehanelerin çay, meşrubat içilen, tavla, domino ve kağıt oyunlarının oynandığı yerler olduğunu ve sayılarının işsizlikle doğru orantılı olarak arttığına ifade eden Yrd. Doç. Dr. Sezen, eskilerin irfan meclisi dedikleri bu kurumların ıslah edilerek daha yararlı hale getirilebileceğini kaydetti. Erzurum’da 50 yıl öncesine kadar altı farklı nitelikte kahvehanenin var olduğunu aktaran Yrd. Doç. Dr. Sezen’in yaptığı araştırmaya göre kahvehane çeşitleri şöyle:

“Dini Eserler Okunan Kahvehaneler: Daha çok duygusal ağırlıktaki dini eserlerin okunduğu - dinlendiği müşterilerini yaşlıların oluşturduğu bu kahvehanelerde, okur - yazar olan yaşlılar bu eserleri okur ya da anlatırlardı.

Han Kahvehaneleri: Yolcuların uğradığı kahvehanelerdi. Hanların önünde yapılır, sandalye yerine peyke denilen ağaç kanepeler bulunurdu. Halk bu kanepelere oturur ehl-i keyf olanlar nargile, diğerleri çay içerdi. Bu kahvehanelerde yolcu hatıraları başlıca sohbet konusu olurdu.

Kıraathane Mahiyetinde Kahvehaneler: Bu kahvehanelere daha çok okumuş memur takımı giderdi, kitaplığı ve okuma salonu bulunurdu. Okunan kitaplar ve gazete haberleri üzerine yorumlar ve tartışmalar yapılırdı.

Sıradan Halk Kahvehaneleri: Halkın çay içip dinlendiği, karşılıklı sohbetlerin yapıldığı, problemlerin çözüm yollarının arandığı yerlerdi. Bu kahvehanelerde oyun oynanmaz, sözüne itibar edilen kişilerin sohbetleri dinlenirdi.

Aşıkların Atıştıkları Hikaye Anlatılan Kahvehaneler: Aşık Kerem, Battal Gazi gibi halk hikayeleri okunur, saz yarışması, şiir müsabakası yapılırdı.

Çalgılı Kahvehaneler: Genellikle gençlerin uğradığı kahvehanelerdi. Haftanın belli günlerinde toplanan Dadaşlar, davul - zurna eşliğinde bar oynarlardı.”