Emekliler yılbaşında ne kadar zam alacak?

Erzurumajans-Milliyet Gazetesi'nden Cem Kılıç köşe yazısında emekli maaşları hakkında bilgi verdi.

Emeklilerin aylıkları her yıl ocak ve temmuz ayında artar. Dolayısıyla, emekliler yılbaşında ve ortasında ne kadar zam alacaklarını merak ederler. Geçtiğimiz yıl 100 TL seyyanen zamla birlikte emeklilerin eline geçen rakam ciddi anlamda artmıştı. Bu yıl artış oranı az çok belli oldu. Emekli aylıkları, tam olarak TÜİK ocak ayının üçünde aralık ayı enflasyon rakamlarını açıkladığında ortaya çıkacak. Peki, hangi emekli ne kadar zam alacak? Memur emeklilerinin zam oranı ne olacak? Bu sorulara bugünkü yazımda cevap vereceğim.

Emeklilerin maaş zamları, hangi statüde emekli olduklarına göre belirleniyor. İşçi ve esnaf emeklilerinin, yani eski adıyla SSK'lı ve Bağ  Kur'luların emekli aylıkları yılda iki kez ocak ve temmuz aylarında zamlanıyor. Bir önceki altı aylık enflasyon oranına göre belirlenen artış, emekli aylıklarının enflasyondan korunması amacıyla yapılıyor. Bu sayede, emeklinin aylığı enflasyon karşısında erimiyor. 

Memur emeklilerinin, yani emekli sandığı mensuplarının aylıkları ise iki yılda bir yapılan toplu sözleşme görüşmelerinde belirlenen oranda artıyor. Bunun yanında, toplu sözleşmede belirlenen enflasyon oranının üzerinde enflasyon gerçekleşirse memurlar enflasyon farkı da alabiliyor.

2017 yılı ocak ayında SSK ve Bağ  Kur emeklileri 2016 yılının ikinci altı ayında, yani temmuz  aralık ayında gerçekleşen altı aylık enflasyon oranına göre zam alacaklar. Bu oran aralık ayı enflasyonu TÜİK tarafından açıklanınca netleşecek. Ancak enflasyon tahminlerine göre işçi ve esnaf emeklilerinin 2017 yılı ocak ayındaki maaş zamları yüzde 3.73 oranında olacak. Yani, bugün itibarıyla 2 bin TL emekli aylığı olan bir işçinin maaşı ocakta 2 bin 74 TL olacak. Aynı şekilde, Bağ  Kur emeklileri de altı aylık enflasyon oranında zam alacak. Artışlar sonrası en düşük SSK emeklisi maaşı 1383 TL'ye, en düşük Bağ  Kur emeklisinin maaşı 1087 TL'ye yükselecek.

Memur emeklilerinin maaş zamları toplu sözleşmeye ile belirleniyor. 2015'te imzalanan toplu sözleşmede 2017 yılı ocak ayı için belirlenen artış oranı yüzde 3. Dolayısıyla, memur emeklisinin maaş zammı net. Memur emeklilerinin maaşı ocak ayında yüzde 3 zamlanacak. Diğer yandan, memur emeklilerinin enflasyon farkı almaları zor gözüküyor. Toplu sözleşmeye göre 2016 yılı temmuz  aralık ayındaki enflasyon oranı eğer yüzde 5'in üzerinde olursa, memur emeklilerine enflasyon farkı ödenecek. Bugün itibarıyla 6 aylık enflasyonun yüzde 5'i geçmesi zor olduğu için 2017 yılında memur emeklileri enflasyon farkı alamayacak. Yüzde 3'lük artış sonrası en düşük memur emeklisi maaşı ise 1751 TL olacak.

2016'da bütün emeklilere seyyanen 100 TL zam uygulanmıştı. Bu sayede, emeklilerin bir nebze olsun yüzleri gülmüştü. Bu yıl ufukta seyyanen zam gözükmüyor. Dolayısıyla, emekliler yalnızca yüzde 3 ve yüzde 3.73 oranında zam alabilecek. Seyyanen zam uygulaması özellikle maaşı düşük emekliler için avantajlıydı. Ancak bu yıl seyyanen zam uygulanmayacak ve maaşlarda otomatik bir yükselme söz konusu olmayacak.

SSK'lı çalışanlar için yıl, 1 Ocak ila 31 Aralık arasını ifade eder. 4/c statüsünde emekli olacak memurlar için yıl, 15 Ocak ila bir sonraki yılın 14 Ocak tarihleri arasıdır. 31 Aralık 2016'ya kadar emeklilik dilekçesi veren işçilere 1 Ocak 2017'den itibaren aylık bağlanır ve bu kişiler 2016 yılı emeklisi olurlar. 2016 yılında emekli olan işçilere 2016 yılı ocak ve temmuz zamları ile 100 TL seyyanen zam yansıtılır. 14 Ocak 2017 tarihine kadar emeklilik dilekçesi veren memurlar da 15 Ocak 2017'den itibaren aylık alabilirler ve 2016 emeklisi kabul edilirler. Bu kişilere de ocak ve temmuz zamları ile seyyanen 100 TL'lik zam yansıtılır. 

2016 yılında seyyanen uygulanan zam bu konuda kafaları karıştırdı. Bu konuda detaylı bir hesaplama yaparak karar vermek gerekir. Ancak 2017 yılının ilk aylarında yüksekten prim yatırılırsa 2016 yılına göre bağlanacak aylıkla aradaki fark kapanacaktır. Bu nedenle, dikkatli davranarak karar vermekte fayda var. Özellikle memurlarda emeklilik kararı yalnızca aylık miktarına göre değil, çalışmaya devam edip etmemeye göre verilmelidir.

İşçilerden emekli olmaya hak kazananlar son çalıştıkları işyerindeki süre üzerinden kıdem tazminatına hak kazanırlar. Dolayısıyla, 15 yıl aynı işyerinde çalıştıktan sonra emekli olacak işçi, 15 aylık brüt ücreti tutarında kıdem tazminatı alır. Ancak kıdem tazminatında tavan söz konusudur. 2016 yılının ikinci altı ayı için kıdem tazminatı tavanı 4 bin 297 TL. Yani, 2016 yılında tazminata hak kazanmış bir işçiye brüt maaşı ne olursa olsun bir yıl için 4 bin 297 TL'nin üzerinde kıdem tazminatı ödenemez. Bu nedenle, brüt maaşı 4 bin 297 TL'nin üzerinde olan işçiler eğer emeklilik ile kıdem tazminatına hak kazanacak durumda iseler 2017 yılında emekli olmalılar. Bu sayede, ellerine geçecek kıdem tazminatı miktarı daha yüksek olacaktır.

Emekli aylıklarının hesaplanmasında kullanılan aylık bağlama oranı her yıl için aynı şekilde hesaplanır. Çalışma süresi arttıkça aylık bağlama oranı artar. Bunun yanında, TÜFE ve büyüme hızı her yıl farklı olduğu için aylıklar güncellenirken kullanılan göstergeler değişir. 2017 yılında söz konusu göstergeler yükseleceği için aylıklar bu yeni göstergelere göre hesaplanacak. Ancak 2017 yılında prime esas kazanç tavanı yükseleceği için özellikle maaşı yüksek olan kişiler açısından emekli aylığına esas maaş artmış olacak. Bu nedenle, SGK'ya bildirilen ücret artacağı için emekli aylıkları da yükselecek. 11 bin TL ve üzerinde brüt maaşı olan kişilerin 2017 yılında da çalışmaya devam ederek emekliliği ertelemeleri emekli aylıklarının artmasına neden olacaktır.

Emekli aylıkları ile birlikte ölüm aylıkları da 2017'de artacak. Ancak bu artış hak sahiplerinin aldığı pay oranında olacak. Yani, ölüm aylığına konu rakam artırıldıktan sonra hak sahiplerine bölüştürülecek. Dolayısıyla, ölüm aylığında yüzde 50 hak sahibi olan eş bu oranda artıştan faydalanmış olacak.

Emeklilik kararı yalnızca emekli aylığının miktarına göre verilmiyor. Özellikle memurlar emeklilik kararlarını çalışmaya devam edip etmeyeceklerine göre vermeliler. Çünkü emekli olduktan sonra çalışmaya devam edecek kişilerin uyması gereken bazı kurallar var.

İlk olarak şunu ifade etmek gerekir ki, hangi statüde emekli olursa olsun, emeklilikten sonra 4/b'li olarak çalışmaya devam eden kişilerin sigortalı olmaları gerekmez. Dolayısıyla, bu kişiler hem emekli aylıklarını almaya, hem çalışmaya devam edebilirler.

Geçtiğimiz yıl yapılan bu değişiklik sonrası emeklilikten sonra köşede bir emlakçı dükkanı açan kişilerin SGK ile sorun yaşamasının önüne geçilmişti.

Ancak emekli olduktan sonra SSK'lı olarak çalışmaya devam eden kişiler adına işverenlerin sosyal güvenlik destek primi ödemesi gerekir. Yani, emekli olduktan sonra bir işverenin yanında çalışmaya başlayan kişiler hem emekli aylıklarını alıp, hem de çalışmak isterlerse sosyal güvenlik destek primi ödemek durumundalar.

Diğer yandan, emekli olduktan sonra kamuda memur olarak çalışmaya başlayacak kişilerin SGDP ödeyerek hem emekli aylıklarını almaya, hem de çalışmaya devam etmeleri mümkün olmadığı için memurların emeklilik kararını etraflıca düşünerek vermeleri gerekmekte. 

Aksi takdirde yeniden memur olarak çalışmaya devam edebilecekler ancak emekli aylıklarını beraberinde alamayacaklardır.

2008 yılında sosyal güvenlik sisteminde ciddi değişiklikler oldu. Kurumların birleşmesi ile birlikte ortaya yeni bir yapı çıktı. Ancak 1 Ekim 2008 öncesi sigortalılar hakkında halen ilgili kanunlar uygulanıyor.

Emekli Sandığı mensuplarından vefat eden kişilerin geride kalan hak sahiplerine aylık bağlanması konusunda da bu eski hüküm nedeniyle sigortalı lehine uygulama söz konusu. Buna göre; memur annesi veya babasından yetim aylığı alan çocuk eğer memur değilse çalışsa bile aylık almaya devam edebilir. 

Yetim çocuk evli değilse SSK'lı veya Bağ  Kur'lu olarak çalışsa bile annesi veya babası üzerinden yetim aylığı almaya devam edebilir. Dolayısıyla, memur olmadan önce SSK'lı olarak girişi bulunan kişiler emekliliklerine 1.261 gün kala tekrar SSK'lı olarak çalışmaya başlayıp SSK'lı olarak emekli olurlarsa, bu durumda emekli aylıkları ile birlikte yetim aylığını almaya devam edebilirler. 

Bu durumdaki kişilerin söz konusu şartları değerlendirerek karar vermeleri yerinde olacaktır.

Milliyet