Erzurum Ajans-Moğol İmparatoru Cengiz Han zamanında Anadolu’ya geldiği tahmin edilen cirit, geleneksel spor dalları içerisinde en heyecanlısı olarak gösteriliyor. Erzurum'da hala canlılığını koruyan cirit, atla insanın birlikte mücadelesine dayanan ve erliğin bir göstergesi olarak kabul edilir.
Günümüzde Orta Asya'dan geldiği şekliyle nesilden nesle intikal ederek gelen ata yadigârı cirit, yabancıların da büyük ilgisini çekiyor. İlçe ve köylerde geniş çayırlık alanlarda, özellikle hafta sonları düzenlenen karşılaşmaları oyuncular kadar izleyenler de büyük heyecanla takip ediyor. Özel sahalarda birçok kulüp tarafından oynanan cirit, başka yörelerde oynanmasına karşın en fazla Erzurum’da hak ettiği ilgiyi görüyor. Orta Asya'dan Anadolu'ya at sırtında gelip Erzurum kapısından geçerek yerleşen ve zaman zaman Tuna kıyılarına dayanan, mayası Erzurum'da tutmuş olan cirit, ilkbaharda kar kalkar kalkmaz başlar, sonbaharda biter. Ancak hava sıcaklığı sıfırın altında 15 derecenin altına düştüğünde kışın kar üstünde oynanır.
NASIL OYNANIR?
Yüzyıllardır kuşaktan kuşağa aktarılarak gelen ciritte, 5 kişilik takıma Bölük, 7 kişilik takıma Alay denir. Her takımın kolunda işaretle belirlenen bir kolbaşı vardır. Kolbaşı takımının tüm hareketlerinden sorumludur. Takımın oyun taktiğini verir. Kolbaşı vakitsiz çıkan veya çift çıkan oyunculara engel olup, saftaki oyuncuların ileri ve geri 5 metrelik derinlikteki alay durağında durmasını sağlar. Her takımın bölükte 2, alayda 3 yedek oyuncusu bulunur. Yedek oyuncular saha hakeminin arkasında ve kendi sahasında açıkta beklerler.
Oyuncu değişiklikleri oyunun duraklama anında saha hakemi tarafından baş hakeme verilerek yapılır. Bir oyunda en fazla 3 değişiklik yapılabilir. Bütün oyuncuların arkasında ve atlarının haşe bezinin iki tarafında numara bulunur. Ve binici ile atın numarasının aynı olması gerekir. Formalar aynı renkte ise takım numaraları A takımında (1–10), B takımında (11–20) olmaktadır. Oyuna başlama ve ilk çıkış hakkı kura sonunda sahayı kaybeden takıma aittir. Alay çıkışları alay durağında yapılır. Erken çıkış ihlali yasak saha, çift çıkış ihlali atış sahasının çizgisidir. Her iki durumda da hatalı oyuncular alay durağına geldikten sonra başka bir oyuncu hamle yapabilir.
Bir ciritçi oyun sahasından alaydan birini yarım veya çark yaparak cirit'ini atar. Alay ortalarından atış sahası dışından veya yasak içerisinden cirit'ini atan biniciye bir eksi puan verilir. Bir ciritçi, atış bölgesi içerisinde cirit'ini atarak rakip takım oyuncuna isabet ettirirse 3 puan alır. Ata vuruş isabet sayılmaz, ata kasti vuruşlar 1 eksi puanla cezalandırılır. Aynı oyuncunun ikinci tekrarında 5 dakika dinlenmeye alınır. Üçüncü tekrarında oyundan çıkarılır.
Rakip oyuncunun atmış olduğu cirit'i havada tutan ciritçi alay durağında tuttuğu ve birinci oyun esnasında tuttuğu cirit için takımına 3 puan kazandırır. Kesme anında rakibini yakalayan ciritçi, rakip atın kuyruk hizasına kendi atının başının gelmesi halinde cirit'ini atmaz bağışlarsa, 3 puan alır. Mesafeyi 3 metreden fazla açmadan atarsa 3 eksi puanla cezalandırılır. Aynı ciritçinin ikinci tekrarında oyundan çıkartılır ve yerine oyuncu alınmaz. Kesme yapan ciritçi rakibini bağışladıktan sonra alaya gelerek cirit'ini atar. Cirit'ini atmazsa 1 eksi puan alır. Oyun esnasında hakem kararını dinlemeyen ve kasti hareket eden oyuncu yarışmadan ihraç edilir. Yerine yedek oyuncu dahil edilmez.
Bir oyuncunun attan düşmesine 3, ikinci düşmeye 6 eksi puan verilir, üçüncü düşmede ise oyundan diskalifiye edilir. Oyunda olan bir ciritçi yarışma sahası içerisinde atın sakatlanması dışında hiç bir şekilde attan inemez, inmesi halinde 1 eksi puan alır.
Cirit genelde gösteri mahiyetinde oynanır. Sayı hesabına göre oynadığı zamanlar da oyun esnasında takımların birbirlerine önceden tespit edilen yukarıda bahsedilen kurallara göre isabetli vuruşları daha fazla olan takım cirit oyunun galibi sayılır. Her iki takımca ve herkesçe cirit'i iyi bildiği bilinen kişilerin hakemliği ile cirit oynanır ki bu kişinin verdiği kararlara ve sayılara hiç kimse itiraz edemiz.
04.08.2011 00:01:00