''Başkanlık sistemi için 4 ayrı model hazırladık''

Erzurumajans-Cumhurbaşkanı Başdanışmanı ve anayasa hukuku uzmanı Prof. Şükrü Karatepe cumhurbaşkanlığı sistemi önerisini Gazete Habertürk'ten Kübra Par'a anlattı. Süreçle ilgili çok çarpıcı bilgiler paylaşan Prof. Kartepe'nin en dikkat çeken açıklaması hiç kuşkusuz MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli hakkında anlattıklarıydı.

Sayın Cumhurbaşkanı'mızın yeni Anayasa ve başkanlık sistemi üzerine çalışma yapmak için oluşturduğu bir heyet var. Bu heyetle ortalama ayda bir toplandık ve toplamda 4 metin hazırladık. Bunlardan ilki; Anayasa'nın ilkeleriydi. Önce arkadaşların görüşlerini aldık ve o görüşleri tasnif edip "Türkiye için neden ve nasıl bir yeni Anayasa olmalıdır?" sorusuna cevap veren, Anayasa'nın dayanacağı felsefeleri açıklayan bir metin hazırladık. İkinci olarak; bu ilke ve felsefeleri hayata geçireceğimiz, sıfırdan 100 maddelik bir Anayasa yazdık. Yeni bir Anayasa çıkarmak şu an için zor görününce, "Mevcut Anayasa'yı başkanlık sistemine nasıl uyarlayabiliriz?" diye düşündük. Bu üçüncü aşamada kamuoyunda, akademik çevrelerde ve diğer partilerin konuşmalarında dile getirdikleri eleştirileri göz önüne alarak mevcut Anayasa'yı 40 maddeyle başkanlık sistemine dönüştürdük. Son olarak daha kısa hale getirmek amacıyla sadece yasama ve yürütme ile ilgili değişikliklere odaklanan, 20 küsur maddelik bir metin hazırladık.

Bir gün Devlet Bahçeli "Artık bu durum değişsin, fiili durumu anayasal hale getirelim" diye sürpriz bir açıklama yapınca bizi partiden çağırdılar. Bizim heyetle beraber AK Parti'den arkadaşlarımızın katıldığı karma bir çalışma grubu oluşturduk.

"Eleştirenler, 'Başkanlık sistemi diktatörlüğe götürür mü?' diyorlar. Önemli olan, diktatörlüğe gitme ihtimalinde önünü kesecek önlemler alınmış olmasıdır. Öneride, Meclis'e Cumhurbaşkanı seçimlerini yenileme yetkisi veriliyor. Bu riski gören vekiller bir araya gelip seçimleri yenileyebilir ama kendi vekilliğini de riske atmak zorunda. Zaten bunu göze almıyorlarsa, diktatörlükten söz etmeye hakları yoktur."

"Önerilen değişiklik referandumdan geçse ve yapılsa bile Türkiye hâlâ belirli yönleriyle bir darbe Anayasa'sı tarafından yönetilmiş olacak. Gönlümüzde yatan, başlangıç hükümleri de dahil ne kadar darbe kalıntısı hüküm varsa hepsinin Anayasa'dan çıkarılmasıydı. Bir de metnin yeniden yazılması çok önemli. Anayasa'nın şöyle bir sorunu var; kendi içinde bir şeyin uygulanmasını düzenlerken, bunu uygulayacak insanların hep hata yapacağını düşünerek, sürekli önlem ve kontrol mekanizması getiriyor. 'Herkesin düşünce özgürlüğü vardır' diyorsa, sonrasında uzun bir sınırlama getiriyor. Dolayısıyla metin çok uzuyor. Heyecanlı, zaman zaman bir edebiyat metni gibi yazılmış. Halbuki Anayasa'nın hukuk kavramları ile yazılması gerekir. Bence hükümlerini ve uygulamasını hiç değiştirmeden, Anayasa'yı yeniden güzel Türkçe'mizle yazmamız lazım. O zaman mevcut metin 3'te 1 eksilir, kısalır, daha kompakt, anlaşılır, sempatik bir Türkçe ile yazılmış bir metin çıkar."

İçime sindi, bir tereddüdüm yok. Mesela biz HSYK'nın çıkacağını düşünmüyorduk, o da dahil edildi. O konuda da eskiden beri şöyle bir görüşüm var: HSYK daha önce 5 kişiyle idare ediyordu. Bunu 20 kişiye çıkardılar. Bu çok mübalağalı bir düzenlemeydi. Bu kadarı gerekmezdi. 12 kişiye indirilmesi hoşuma gitti.

Bu konudaki yorumum şu; CHP'li arkadaşlara çok çalışmalarını, halktan çok destek almalarını ve Meclis'te çoğunluk sağlayıp HSYK üyelerini kendileri tayin edecek çoğunluğu elde etmelerini tavsiye ederim! (Gülüyor) Başka çare yok! 1982 Anayasası'nın eleştirdiğimiz pek çok yönü var ama aynı zamanda sorun çözücü olduğunu söyleriz. 12 Eylül'de askerler darbe yaptığında Türkiye'nin Cumhurbaşkanı yoktu. İhsan Sabri Çağlayangil, senato başkanıydı ve Cumhurbaşkanı'na vekâlet ediyordu. 1982 Anayasası'nda bu sorunları çözdüler.

"1'inci, 2'nci, 3'üncü turda olmazsa, 4'üncü turda en çok oyu alan seçilir" dediler. Bu detaylarda demokrasi aramamak lazım. Ayrıca bana kalırsa, HSYK diye seçimle oluşmuş bir organa gerek yok. Çoğu demokratik Batı ülkesinde, bunların tayin ve terfileri doğrudan adalet bakanlığı tarafından yapılıyor.

Aykırı bir durum olmuyor. Almanya'da, adalet bakanlığı hâkim ve savcıları tayin ediyor. Amerika'da, bütün federal yargıçları başkan tayin ediyor. Orada oluyor da bizde neden olmasın?

"Yeni sistem kabul edilirse parlamentonun yapısı çok değişecek. Artık hükümet yasa tasarısı getirmeyecek. Komisyonlar çok güçlenecek, sadece bakanlığın gönderdiği metni tartışan bir kurul olmaktan çıkacak. Parlamentonun yalnızca yasa yapan bir organa dönüşmesi için bütün komisyonların yeniden düzenlenmesi gerekiyor. Mesela TBMM Adalet Komisyonu... TBMM'nin adalet sorunlarını çözecek bir kadro ile yapılanması gerekecek." '

Türkiye, kuvvetler ayrılığından kuvvetler birliğine doğru gidiyor değil. Parlamenter sistemin olduğu hiçbir ülkede kuvvetler ayrılığı kalmadı. İngiltere de buna dahil. Seçim yapılıyor, parlamentoda çoğunluğu sağlayan partinin başkanı, aynı zamanda hükümeti kuruyor. Hükümeti kuran başbakan, hem meclisteki grubun hem de hükümetin başkanı oluyor. Başkanlık sistemi, başkana ne kadar yetki verirse versin, parlamenter sistemle karşılaştırıldığında kuvvetler ayrılığı prensibini hayata geçirmeye her zaman daha uygundur. Burada şöyle düşüneceğiz; halk tarafından doğrudan seçilen Cumhurbaşkanı milli iradeyi temsil etmek bakımından Meclis'in karşısındaki güç olarak karşımıza çıkıyor. ABD'nin başkanlık sisteminde; yasama, yürütme ve yargı eşkenar üçgen olarak çizilir. Bunun anlamı şu; üç kuvvet birbirine tam olarak denktir. Bu mantıktan hareket edersek, başkan tek başına meclise denktir.

Hayır, Meclis üstün. Amerika'da, başkan bir yasayı veto ettiği zaman kongre onu ancak 3'te 2 ile kabul edebilir. Bizde salt çoğunlukla kabul edilecek. Başkanlık sisteminde, parlamentonun asli görevi yasa çıkarmaktır. Önemli olan, parlamentonun yasa yapmasını kolaylaştırmak. Yoksa başkan zaten yetkili olacak. Başka çare yok. Ülkedeki yürütmenin tamamını ona veriyorsanız zaten çok kuvvetli olduğunu kabul ediyorsunuz...

Buna fesih diyemezsiniz çünkü fesih tek taraflı bir şeydir. Fesih yetkisi, parlamenter sistemin gereğidir. Şimdi önerilen sistemde başkanın parlamentoyu fesih yetkisi var ama karşılığında kendi seçimlerini de yenilemek zorunda. Bence başkanlık sisteminin en adaletli uygulamalarından biri bu giyotin sistemidir.

- Ama Meclis'in başkanlık seçimini yenileyebilmesi için çoğunluğun yakalanması lazım. Oysa Cumhurbaşkanı'nın önünde seçime götürmek için bir engel yok. Burada bir dengesizlik olmamış mı?

Ama biliyorsunuz başkan seçime gittiğinde dönem kaybeder. Diyelim ki bu başkan seçildi. 1 sene sonra "Ben bu Meclis'le çalışamıyorum" dedi. Seçimi yenilerse kendisi de dönem kaybediyor.

- Ama salt çoğunluk için 600 milletvekilinden 301'inin oyu gerekecek. Bu, kendi partisinden milletvekilleri de başkana itiraz edecek demek oluyor...

Başta da söyledim. Artık muhalefetin çok çalışıp iktidar olması gerekiyor. Başka çare yok. Meclis'imizin güçlü olması gerekli görülüyorsa, başkana karşı tavır alabilmesi için muhalefet partilerinin görevini yerine getirmeleri gerekiyor. Artık siyaseti daha fazla ciddi tutmaları, halkın gönlünü almaları ve yarışlarını hızlandırmaları lazım.

Habertürk