12 MART MAHALİ KURTULUŞ BAYRAMI TÖRENLERİ (2.BÖLÜM)
"On iki Mart şerefli, şanlı zafer günüdür,
Erzurum'un, Dadaşın tarihleşen dünüdür.
On iki Mart'ta düşman çıkarıldı buradan,
Püskürtüldü şehirden, kovalandı ovadan,
Bu, kurtuluş günüdür, Erzurum'un düşmandan,
Et kemikten ayrılmış, Erzurum da vatandan".
General Dr. Faik Taşçıoğlu
Bugün çifte bayram günüdür. Biri ebed müddet baki kalacak İstiklal marşımızın kabulü olan gün bir diğeri Erzurum'un düşman işgalinden kurtulduğu gün. Bugün Erzurum'un düşman işgalinden kurtuluş günü olan, 12 Mart Mahali Kurtuluş Bayramını kutluyoruz. Bu vesile ile bu aziz memleketimiz ve vatanımız için şehit düşen atalarımızı rahmet ve minnetle anarken hayatta kalan gazilerimize en kalbi duygularımla şükranlarımı sunarım. Bugün Erzurum'un düşmandan kurtuluşunun şenliklerini yapıyoruz. Evvel zaman içerisinde , 12 Mart Kurtuluş bayramı ile ilgili ikinci bölümü aktarıyorum. Evvel zaman içerisinde Erzurum'un kurtuluş şenlikleri 11 Mart gününden başlar, 12 Mart gecesine kadar devam ederdi. Erzurum'da bulunan semt karakollarının önünde davul zurna çalınması sabahın erken saatlerinde başlar gün boyu devam ederdi.
Bu semt karakolu köşesinde Davul- Zurna çalan ekip; Davulcu Ekrem, Zurnacı Gafur.
Köyden yoğurt süt getirip satanlarla, diğer köylülerde beraber 12 Mart mahali bayram için şehre gelirlerdi. Şehre gelen bu kaytan bıyıklı gençler karakolların önünde bar tutardılar. Ahalide onların bar oynamalarını izler, yorulanların yerine izleyenler arasında bar bilenler halkaya girer barlarını tutarlardı. Dinlene dinlene oynarlar ve 12 Mart akşamı yapılacak fener alayının bitimine kadar barlarını tutardılar. Yeni bıyığı terleyen delikanlılar, bıyıklarının gür görünmesi için, fındık içini ısıtıp bıyıklarına sürmeleri belirli olurdu. Bazı delikanlıların bıyıklarının dik durması için kişmiş sürenlere de rastlanırdı.
12 Mart törenleri; Yenikapı caddesinden yukarı doğru TCK 12 Bölge Müdürlüğünün önüne kadar uzanırdı. Okullar, sivil toplum örgütleri, spor kulüpleri, resmi kuruluşlar, askeri birlikler bu bölgede yerlerini alırlardı. Vali, Garnizon Komutanı, Belediye başkanı beraber üstü açık, arka kısmı kırmızı halı döşeli, bir askeri jipe binerek, kurulu olan ses cihazından tören için gelen tüm kuruluşların bayramlarını "Belediye Başkanı bayramınız kutlu olsun ifadesi " ile tek tek kutlardı.
Sonra hükümet konağının önünde kurulu olan tak'a geçer, tören sonun kadar Vali, Garnizon Komutanı, Belediye başkanı ayakta geçişleri selamlardı. Tören takının karşısında bulunan, Yakutiye belediye başkanlığının, eski adliye binasının önünde Bando yerini alır ve tören geçiş anons kürsüsünden bir bayan, bir erkek sunucu bayram sunuculuğu yapar. Geçişlerde şiirler okurlardı.
Tören başlamadan önce kurbanlar kesilir ve İstiklal marşı okunarak bayraklar gönlere çekilir. Önce günün anlam ve önemini belirten konuşmayı ilk önce "Belediye Başkanı" yapardı. Savaş gazilerinden ve Erzurum'un kurtuluşuna eşlik eden, milis ve askeri birlik komutan Binbaşı Muaffak Tekirbaşoğlu konuşmasında, yaşadığı anıların anlatırdı ve Tekirbaşoğlu'nun anlatımı çok uzun olurdu azami tam iki saat sürerdi. Askeri kuvvetler adına, 9. Kolordudan teğmen veya yüz başı günün anlam ve önemi ile ilgili konuşmasını yapar, bayram için gelen telgraflar spikerler tarafından tek tek okunurdu. Telgrafların okunuşunda " Cumhurbaşkanı, Başbakan, Bakanlar, Milletvekilleri, Resmi kurum ve kuruluş telgrafları hıyaraşık sistem içinde sırası ile okunurdu. Bunları okullardan seçilen biri kız diğeri erkek iki öğrencilerin okuyacağı şiirler, takip eder ve törenler başlardı. Erzurum'un düşmandan temizleyen ordu ve milislerin temsili girişleri ile düşmanı sürmeleri canlandırılırdı.
Rahmetli Ağa Çobanlı (Binbaşı), yanında Fikret Sancı ve diğer berber çırakları. Milis Kuvvetleri temsil eden heyete yer alırlardı.
Tören geçişi için önce okullar Türk Bayrakları ile ardından okul flamaları geçer, geçen bayrak ve flamalar guruptan ayrılarak, okul geçişi için okullarının başına döner ve Tören geçişleri için sıralı olarak; taş ambarların önüne kadar devam eder ardından çalınan okul trampetleri eşliğinde İbrahimpaşa cami köşesine gelindiğinde trampetler kesilir, tören geçişi için bandoya uyulurdu.
Okulların geçişlerinde başlarında okul müdür veya yardımcıları arkasında, temsili ve mahalli kıyafetli, İzciler ve kara mando önlüklü öğrenciler olurdu. . Tören geçişlerinde boyunlarından asılı Trampetlerinin üzerine iki çubuğu çapraz olarak koyarlar, Borazancı ve flütçülerde, borazan ve flütlerini ağız kısmına yakın tutularak, diğer tören geçişlerini, başlarını protokole doğru çevirip selamlamalarını yaparak geçerlerdi.. Tören Hükümet konağında sona ererdi. Adnan menderes caddesi açılmadan önce tören geçişleri çifte minarelere doğru devam ederek taşmağazalar sonu bitirilerek, herkes kendi okul ve kuruluşlarına giderlerdi.
Zurna Cazim Demir, Davul İlhami Uslu ve Erzurum bar ekibi tören geçişi..
Sonra Erzurum folklor ekibi davul zurna eşliğinde, bir veya iki bar oynayarak geçerdi. Erzurum ekibi bir bar tutuğunda, bando durur, onların dışındaki, geçişlere bando çalınır. Erzurum köylüleri kağnı arabaları ile geçmişi sembolize ederek geçerlerdi. Sonra sivil toplum örgütlerinden; spor kulüpleri, atlılar, atlı cirit ekipleri, esnaf kuruluşları, harf sırasına göre geçişlerini tamamlarlar. En son Emniyet güçleri ve Askeri birlikler geçer, en son Bando takımı tören geçişini yaparak, töreni sonlandırılırdı.
